арван хоёрдугаар сар

Сибирийн бэлэг: халгай

Бид хүүхэд наснаасаа дургүй зэрлэг ургамал хүмүүсийг гэмтээхээс гадна мөн эмчилдэг тухай бүлэг...

Сибирийн бүх ургамлуудаас халгай нь хамгийн нэр хүндгүй, хашааны дор ургадаг, өвдөж хатгадаг бөгөөд түүнтэй таарсан ямар ч хүн баярладаггүй. Гэтэл халгай нь маш ховор чадвартай ба гайхалтай эдгээх шинж чанартай байдаг! Энэ тухай дэлгэрэнгүй ярилцья.

Халгай нь Сибирь ба Алс Дорнод даяар, Европ, Ази, Хятадад түгээмэл ургадаг. Ургамал нь азотоор баялаг, чийгтэй ба үржил шимтэй хөрсөнд ургадаг. Чийгтэй ой, сүүдэртэй газар, жалга, усан сангуудын эрэг дагуу ба замын хажуугаар, ойн зах, байшин болон төмөр замын ойролцоо тааралддаг.

Халгайн навчнууд нь гистамин, холин, шоргоолжны хүчлээр дүүрсэн бичил зүүгээр бүрхэгдсэн байдаг. Эдгээр бодисууд тус бүрдээ түлэх, загатнах хэлбэрээр харшлын урвал үүсгэдэг. Хүн эсвэл амьтантай шүргэлцэх үед зүүгээр хатгаж, агууламжаа арьсан дор тарьдаг тул цочрол үүсдэг. Ургамал ингэж өвсөн тэжээлт амьтдаас өөрийгөө хамгаалдаг гэж эрдэмтэд үздэг.

Ургамлын хоёрдмол чанарыг нэрэнд нь хүртэл тусгасан: латинаар Urtica гэдэг нь «түлдэг», харин эртний орос хэлний «коприна» гэдгийг «торго» гэж орчуулж болно.

Эрт дээр үед халгайн ширхэнцрээр хувцас оёж, хивс нэхэж, олс ба загасны тор сүлждэг байсан. Түүнийг мөн Европт үнэлдэг байсан, Наполеоны цэргүүдийн хувцсыг хүртэл хийдэг байжээ. Хөвөнгөөс ялгаатай нь халгай зөөлөн бөгөөд үйлдвэрлэлд ашиглахад байгальд ээлтэй, түүнийг бохирдсон газарт, бордоо ба химийн бодисгүйгээр ургуулж болно. Гэхдээ одоогоор түүгээр орчин үеийн стандартад нийцэх даавууг хийж болох эсэх нь тодорхойгүй байна.

Орост халгай нь эрүүл хоолны нэг хэсэг болж байсан, түүгээр зууш хийж, ногоотой шөл, сүмс чанаж, хавчуургатай нарийн боов хийж, цай чанадаг байсан. Халгай нь цус тогтоох ба шээс хөөх шинж чанараараа хүмүүсийн дунд хэдэн зууны турш алдаршсан. Шинэхэн халгайгаар мөн үе мөчний үрэвсэл, хэрх өвчнийг эмчилж, чихрийн шижин, мэдрэлийн өвчин, зүрхний эмгэгүүдийг эмчлэхэд ашигладаг байсан. Грекчүүд халгайн үрийг эрчүүдийн хүч чадлыг нэмэгдүүлэхэд хэрэглэж байсан.

Орчин үеийн анагаах ухаанд халгайн эмчилгээний үнэ цэнийг хүлээн зөвшөөрсөн, өнөөдөр түүнийг төрөл бүрийн өвчний үед ба урьдчилан сэргийлэх зорилгоор, мөн арьс судлал, гоо сайхны үйлдвэрлэл, мал эмнэлэг ба хоол хүнсэнд өргөн ашигладаг.

Халгайн нийт ойролцоогоор 50 төрөл байдаг, тэдгээрээс 10 төрөл нь ОХУ-д тархсан. Бид хамгийн түгээмэл гурван төрлийн тухай ярьж өгье.

Хос гэрт. Сибирь, Европын нутаг дэвсгэрт тааралддаг. Халгайн энэ төрлийг хүйсээр нь тодорхойлдог: эр нь зөвхөн дохиуртай цэцэгтэй, харин эмэгтэй нь зөвхөн үрийн савтай цэцэгтэй байдаг. Өвчин намдаах, бактери эсэргүүцэх ба цус тогтоох шинж чанараараа алдартай.

Түлдэг. ОХУ-ын нутаг дэвсгэрт хамгийн их тааралддаг ургамлын төрөл. Аюултай үс нь зөвхөн навчны гадаргуун дээр бус мөн ишэнд нь байдаг.

Сибирийн, эсвэл олсны. Баруун болон Зүүн Сибирьт тааралддаг. Хаа сайгүй ургадаг бөгөөд том, далдуу модны навчны хэлбэртэй ба зүсэгдсэн, шүдтэй навчаар ялгардаг. Арьсанд хүрэхэд энэ төрлийн халгай түлдэг боловч цэврүү үлдээдэггүй, ханд нь цусыг өтгөрүүлдэггүй.

Халгай – К аминдэмийн агууламжаар их баялаг, энэ нь цусны бүлэгнэлтийг сайжруулдаг (100 г халгайд ойролцоогоор 500 мкг агуулагдана, хоногийн хэрэгцээ 120 мкг).
Нимбэгтэй харьцуулбал халгайд С аминдэм хоёр дахин их агуулагддаг.
Халгайн навчинд хлорофилл агуулагддаг бөгөөд энэ нь бодисын солилцоог сайжруулдаг, гэдэс, судас, зүрхний үйл ажиллагааг дэмждэг, идэвхижүүлж сэргээх хүчирхэг шинж чанартай.
Халгайд маш их үнэ цэнэтэй уураг агуулагддаг, тиймээс энэ бол тэжээлийн өндөр чанартай бүтээгдэхүүн юм.
Мөн найрлаганд нь А аминдэм, В-гийн бүлгийн аминдэмүүд, эрдсийн бодисууд (марганец, кальци, фосфор, кали ба магни) агуулагддаг, идлэг бодисууд, флавоноидууд ба үнэ цэнэтэй аминхүчлүүдээр их баялаг тул исэлдэлтийн эсрэг ба микроб эсэргүүцэх хүчирхэг шинж чанартай.

Олон төрлийн аминдэмүүдийг агуулдаг тул бидний биемахбодид маш таатай нөлөөлдөг. Түүний эмчилгээний шинж чанаруудаас дурьдвал:

дархлааны тогтолцоог бэхжүүлнэ
бодисын солилцоог хурдасгаж, хортой бодисуудыг гадагшлуулна
дааврын тэнцвэрийг хянан зохицуулна
өөх тосны солилцоог хэвийн болгоно
гэдэс ба савыг чангална
шээс хөөх, цөс хөөх, бактери устгах ба цус тогтоох үйлчилгээтэй
цусан дахь холестериний хэмжээг бууруулна
нүдний эрүүл мэндийг тэтгэнэ
гэмтсэн эдийн эдгэрэлтийг хурдасгана
зүрхний ба амьсгалын тогтолцооны үйл ажиллагааг сайжруулна

Ашигтай халгайн навч нь Зэрлэг ургамлын фитоцай № 1 (Цэвэрлэгээ ба шингэн гадагшлуулах) цайны найрлаганд багтдаг.

Боролзгоно, ногоон цай ба хошоонгортой ургамлын цай нь биемахбодийг зөөлөн цэвэрлэж, хөнгөн мэдрэмжийг төрүүлнэ.
Халгайн навч биемахбодийг сэргээж, бодисын солилцооны ба хортой бодисуудыг гадагшлуулахад тусална.
Хоргүйжүүлэх үйлчилгээтэй сибирийн ургамлуудын цай нь биемахбодийн бодисын солилцооны үйл явцуудыг сайжруулдаг ба биеийн жингээ хасахыг хүссэн хүмүүст гайхалтай тохирно.

Зэрлэг ургамал ийм их эмчилгээний шинж чанартай ба халгайг үргэлжлүүлэн судалж, хоол хүнсэндээ нэмэх хэрэгтэй гэдгийг та мэдэж байсан уу?