наймдугаар сар

Сибирийн байгалийн гайхамшгийн тухай бүлэг

Асар уудам, гайхамшигтай Сибирь. Энэ бүс нутаг нь Европын холбооны нутаг дэвсгэрээс гурав дахин том юм. Олон талаараа гайхамшигтай нутаг! Гэхдээ ОХУ-ын бусад бүсэд ба өөр улс оронд амьдардаг хүмүүс Сибирийн тухай юу мэддэг вэ? Байгаль нуур уу? Арай илүү мэдлэгтэй нь Белуха уул ба Якутын Лена багана гэж хэлэх байх. Гэвч энэ бол багахан хэсэг юм. Сибирь дэлхийг олон удаа гайхшруулна. Сибирь дэлхийг олон удаа гайхшруулна. Газрын зургаа яг одоо дэлгэцгээе!

Газрын зургаа дэлгээд Сибирийн байгалийн долоон гайхамшгийг хайцгаая – энд байна.

Алтайн хязгаарт ер бусын нуур байдаг: түүний ус нь тод ягаан бөөрөлзгөнө жимсний өнгөтэй байдаг. Манай гариг дээр ийм нуур цөөхөн байдаг. Ус нь натрийн баяжмалын өндөр агууламжтай эрдэс бодисоор ханасан бөгөөд өнгөт нөсөөт бодисыг тусгай бичил биетүүд ялгаруулдаг. Усны гадаргуугийн өнгө нь улирлаас хамаарч өөрчлөгддөг – өвлийн улиралд ягаан, халууны улиралд гүн хүрэн улаан өнгөтэй болдог.

Домогт өгүүлснээр нуураас гаргаж авсан ягаан өнгийн хүнсний давсыг гайхамшигт шинж чанартай гэж тооцож, Екатерина II хатан хааны ширээнд хүргэдэг байжээ.

2019 онд хүчтэй үерийн улмаас нуурын ус бусад нууруудын устай холилдож, ягаан өнгөө алдсан. Экосистем өөрөө өөрийгөө нөхөн сэргээхэд хэр хугацаа шаардагдах нь тодорхойгүй байна. Ягаан нуур хэмээх ижил нэртэй тосгоны ойролцоо одоохондоо усанд автаагүй хоёр л ягаан нуур үлдсэн.

Өмнөд Сибирьт Хакасскийн дархан цаазат газрын нутаг дэвсгэрт Оглахты нуруу байдаг. Тэнд мөн ижил нэртэй жуулчны цогцолбор байдаг. Хакас дахь хамгийн том хадны зургийн цуглуулга болох 5000 жилийн настай хадны сийлбэрийг эндээс харж болно.

Инстаграмд хамгийн тохиромжтой байршил бол уулын бэл дагуух 960 гишгүүртэй шат юм. Шатны хормойд ариун Бөө чулуу байх бөгөөд уулын орой дээрээс дов толгод, дундад зууны үеийн цайзын ул мөр бүхий дархан цаазат газрыг тольдож болно.

Омск мужийн ер бусын газар бол дэлхийн хамгийн том намгийн нэг юм. Түүний талбай нь 55 мянган квадрат километрийг эзэлдэг – Швейцарь, Словак эсвэл Эстони улс энд багтах боломжтой. Васюганы намаг 10 000 жилийн өмнө үүссэн. Энэ бол тус бүс нутгийн цэвэр усны гол эх үүсвэр бөгөөд асар том хүлэрт орд байдаг.

Жуулчдад зориулж намаг дээгүүр нисдэг тэрэгний тусгай аялал зохион байгуулдаг.

Буриадад Окинскийн дүүргийн нутаг дэвсгэрт, Хигол голын уулын хөндийд хэд хэдэн унтарсан галт уул байдаг. Тэдний хамгийн өндөр нь бараг 70 метрт хүрдэг. Тус газар нь хатуурсан галт уулын лааваар бүрхэгдсэн бөгөөд зузаан нь зарим газарт 150 метр байдаг. Энэ бол аялал жуулчлалын алдартай газар юм.

Галт уулын хөндий гэж нэрлэгддэг Хигол голын нутаг дэвсгэрт цаг уурын гажиг үзэгдэл ажиглагддаг. Зуны халуун өдрийн ид дундуур энд гэнэт хүйтэрч цас орж, нуурууд мөсөнд дарагддаг.

Путораны тавцан – Норильскийн зүүн хэсэгт орших өвөрмөц газар, аялахад хамгийн хэцүү газруудын нэг. Хэдэн зуун сая жилийн өмнө тектоник нүүдлийн үр дүнд царцсан лаавын давхаргаас үүссэн базальтын тавцан нэг километр хагасын өндөрт гарч, олон мянган ан цав үүссэн байна. Тэнд фьордын нуур, хавцал, хүрхрээ, оргилгүй уулс байдаг.

Путораны дархан цаазат газар нь ЮНЕСКО-гийн Дэлхийн өвийн жагсаалтад багтдаг. Хүн төрөлхтний гарт өртөөгүй энэ гайхалтай үзэсгэлэнт газар нь ОХУ-ын соёл иргэншлээс хамгийн алслагдсан цэгт байрладаг.

Хүмүүс Алтайн Кош-Агач бүсэд орших Кызыл-Чин гэдэг газрыг ингэж нэрлэдэг. Өмнөд Алтайд Кызыл-Чин гэдэг нь «Улаан хавцал» гэсэн утгатай. Энэ газар харь гаригийн өнгөөр ялгагдах онцлогтой – түүний чулуулагт маггемит (төмрийн ислийн соронзон өөрчлөлт), гематит, марганц, хромын дээд хэмжээний хольц агуулагддаг.

90 сая жилийн өмнө энгэр газарт эртний тэнгис байсан. Кызыл-Чиний энгэрт одоо хүртэл чулуужсан нялцгай биетэн, замагны үлдэгдэл зэрэг эртний олдворуудыг олж болно. Дэлхийн хамгийн үзэсгэлэнтэй замуудын нэг Чуйскийн зам нь энэхүү өвөрмөц газар руу хүргэдэг.

Буриадын Баргузинскийн дүүрэгт өвөрмөц чулуун цэцэрлэг бий. 10 гаруй квадрат километр талбайд асар том чулуунууд тархсан бөгөөд хүрээлэн буй орчны байгальд үзэсгэлэнтэй харагддаг. Эдгээр чулуунууд энд яаж ирсэн бэ? Тодорхой хариулт байхгүй. Гэхдээ мөсөн уул хайлах явцад үүссэн ордуудаас гаралтай гэдгээс эхлээд эртний сүйрлийн үр дагавар юм гэсэн маш олон хувилбар байдаг. Энэ газрын эрч хүч, гүн гүнзгий нам гүм байдал, хөндөгдөөгүй байгаль нь мартагдашгүй сэтгэгдэл төрүүлдэг.

Сибирь нутаг гайхамшгаар дүүрэн. Энд амьдарч, аялж, энэ нутгийн талаар шинийг олж мэдэж, байгалийн баялгийг гамтай ашиглах нь жинхэнэ аз жаргал юм.