Сибирийн бэлэг: жавхаа өвс
Даруухан талын өвсний цаана шим тэжээлтэй байгалийн домч нуугдаж, түүний анагаах чанарыг шинжлэх ухаан баталсан...
Хэрэв та Сибирийн уудам нутгаар аялахдаа гаа, ганга хахуун өвсний төстэй хурц амтлаг үнэрийг мэдэрвэл, магадгүй яг дэргэд тань анхилуун жавхаа цэцэглэж байгаа байх. Энэ даруухан атлаа гайхалтай ургамал нь түүний жижигхэн ягаавтар, нил ягаан цэцэгсийг олж харахаас өмнө үнэрээрээ өөрийгөө илчилдэг. Зөвхөн гоо үзэсгэлэнгээрээ төдийгүй олон зууны турш ардын анагаах ухаанд хэрэглэгдэж ирсэн эмчилгээний шинж чанараараа онцлог юм. Түүнтэй илүү ойроос танилцахыг санал болгож байна.
Түүхэнд үлдсэн анхилуун мөр
Жавхаа өвс (лат. Zizíphora) – сөөгөвчтний овогт багтдаг нэлээд ховор ургамал юм. Жавха өвсний 17 гаруй төрөл байдаг боловч Баруун болон Зүүн Сибирьт анхилуун жавхаа ургадаг (лат. Ziziphora clinopodioides). Тэр мөн Алтайд, Төв Азид, Монголд болон Кавказад ургадаг бөгөөд ил задгай нарлаг газрыг илүүд үздэг.
Анхилуун жавхаа нь намхан хагас бут бөгөөд чулуурхаг налуу болон хуурай бэлчээрт ургадаг. Салаалсан иш нь 40 см-ээс хэтэрдэггүй бөгөөд шүдлэг ирмэгтэй жижиг зууван навчтай. Навчийг хуруугаараа зөөлөн үрэхэд агаарыг хүчтэй үнэрээр дүүргэдэг бөгөөд ургамал нэрээ түүнээсээ авчээ. Жавхаа өвс 7, 8-р саруудад цэцэглэж, зөгийнүүд болон бусад тоос хүртээгчдийг татах нарийхан лил-яган цэцэгсээс бүрдсэн өтгөн багц цэцэгтэй болдог.
Жавхаа өвсний үнэр нь түүнийг зөгийн үржүүлэгчдийн дунд маш их алдартай болгодог. Түүний цэцгийн балнаас гаргаж авсан зөгийн бал нь ялангуяа анхилуун, ашиг тустай бөгөөд дархлааг бэхжүүлэх, зүрх судасны тогтолцооны үйл ажиллагааг сайжруулах бодисоор хэрэглэгддэг.
Эрүүл мэндийн хими
Жавхаа өвсний эмийн чанарыг эрт үед үнэлдэг байв. Монгол, түрэг ард түмнүүд жавхаа өвсийг ханиад, ходоодны өвчин, дархлааг бэхжүүлэхэд хэрэглэдэг байжээ. Сибирийн эмийн ургамал судлаачид түүнийг зүрхний тайвшруулах бодисоор, мөн байгалийн ариутгах чанараараа шархыг эмчлэхэд хэрэглэдэг байв. Төвдийн анагаах ухаанд халууралт, зүрхний өвчний үед хэрэглэдэг байв. Жавхаа өвсийг ходоодны хямрал, гэдэсний агшилтыг арилгахад ч үнэлдэг байв – түүнийг цай, ханданд нэмж, мөн амтлагч болгон хэрэглэдэг байжээ.
Жавхаа өвсний гол хүч нь эфирийн тосонд байдаг: түүнд моногтерпеноид (пулегон, ментон, тимол, пиперитон) ба флавоноид (лютеолин, апигенин) агуулагддаг бөгөөд антибактерийн, үрэвслийн эсрэг, исэлдэлтийн эсрэг, спазмолитик үйлдэлтэй. Жавхаа өвс нь кумарин, таннин, органик хүчил, сапонин, С витамин агуулдаг. Ийм найрлагын ачаар орчин үеийн фитотерапид ургамлыг байгалийн үрэвслийн эсрэг, антибактерийн, кардиопротектор, спазмолитик бодисоор үнэлдэг.
Жавхаа өвсний эмийн хүч
Жавхаа өвсний ханд ба цайг уламжлал ёсоор ханиад, ходоодны өвчнийг эмчлэхэд хэрэглэдэг. Эрдэмтэд ургамлын чадамжийг судалсаар байгаа боловч орчин үеийн анагаах ухаан жавхаа өвсний дараах ашиг тустай шинжүүдийг үнэлдэг.
1. Ханиад, хахуунд туслах
Жавхаа өвсний эфирийн тос антисептик үйлдэлтэй бөгөөд патоген нян (Staphylococcus aureus, E. coli)-д төдийгүй Candida төрлийн мөөгөнцөр болон зарим вирусад үйлчилнэ. Флавоноид (апигенин, лютеолин) үрэвслийн эсрэг цитокин ялгаралтыг хаадаг. Жавхаа өвсний цай халууныг бууруулж, эдгэрэлтийг түргэсгэнэ.
2. Зүрх, судасны хамгаалалт
Жавхаа өвсний флавоноидын ачаар капиллярын ханыг бэхжүүлж, бичил эргэлтийг сайжруулна. Спазмолитик үйлдэлтэй тул цусны даралтыг хэвийн болгоход тусална, бага зэрэг тайвшруулах ачаар ядаргаа, мэдрэлийн хурцадмалыг арилгана, стресс, нойргүйдэлд сайнаар нөлөөлнө.
3. Хоол боловсруулалтыг хэвийн болгох
Гэдэсний агшилтыг арилгаж, хий үүсэхийг багасгана. Хоолны дуршлыг нэмэгдүүлж, ходоод гэдэсний үрэвсэл болон хоолны хордлогоос хурдан сэргэхэд тусалдаг.
4. Халдвартай тэмцэх
Жавхаа өвсний эфирийн тос нян ба мөөгөнцрийн өсөлтийг дарангуйлна. Үүнийг орон нутгийн аргаар хэрэглэж болно: хандаар зайлахад ангинд тусална, бигнүүр тавихад арьсны үрэвсэлд тустай.
5. Шарх эдгээх, үрэвсэл намдаах
Жавхаа өвсний хандтай бигнүүр арьсыг ариутгана. Дерматит ба жижиг түлэгдэлтэд тусална.
Жавхаа өвс зүрхний үйл ажиллагаанд тустай гэдгээрээ алдартай тул жавхаа өвсийг Зэрлэг ургамлын фитоцай № 8 (Зүрхний тав тух) -ын найрлагад оруулсан.
Жавхаа өвс, хотой, үхрийн нүд ба долоогоны жимсийг агуулсан анхилуун ургамлын цай нь даралтыг бууруулах, судсыг бэхжүүлэх, зүрхний хэмийг хэвийн болгох, стрессээс хамгаалах үйлчилгээтэй.
Та энэ даруухан, сонирхолтой нэртэй ургамал олон үйлдэлтэй фито бэлдмэл болж, зүрхний эрүүл мэндэд үр дүнтэй тусалдаг болохыг мэдэх үү?